Ngày 2/9/1945, tại Quảng trường Ba Đình, Chủ tịch Hồ Chí Minh thay mặt toàn dân tộc tuyên bố: “Nước Việt Nam có quyền hưởng tự do và độc lập, và sự thật đã thành một nước tự do, độc lập.”
Tám mươi năm trôi qua, Việt Nam đã bước đi một chặng dài trong hành trình phát triển. Từ một quốc gia bị tàn phá sau chiến tranh, Việt Nam đã trở thành nền kinh tế năng động tại Đông Nam Á, hội nhập sâu rộng vào chuỗi cung ứng toàn cầu.
Nhưng trong bối cảnh ấy, một câu hỏi lớn cần được đặt ra một cách nghiêm túc: Độc lập có chỉ dừng lại ở chính trị và kinh tế, hay còn bao gồm cả sự tự chủ trong chăm sóc sức khỏe, y tế và tri thức y học?
Di sản kháng chiến – điểm tựa y học dân tộc
Trong suốt chiều dài lịch sử, đặc biệt trong những năm tháng chiến tranh gian khổ, khi không có thuốc Tây hay hệ thống bệnh viện hiện đại, người Việt đã tự chữa lành bằng những gì có quanh mình: cây lá trong vườn, rễ củ ven rừng, bài thuốc truyền từ đời này sang đời khác.
“Thuốc Nam” – tên gọi dân dã nhưng mang trong mình giá trị lớn – đã cứu sống biết bao sinh mạng, giúp quân dân vượt qua bệnh tật, giữ vững ý chí chiến đấu. Đó không chỉ là một hệ thống y học, mà là một phần trong bản lĩnh sinh tồn của dân tộc.
Kho báu chưa được đánh thức
Theo Viện Dược liệu, Việt Nam có khoảng 5.000 loài cây thuốc, cùng hàng nghìn bài thuốc dân gian đang được lưu truyền. Thế nhưng, phần lớn trong số đó vẫn chưa được chuẩn hóa, nghiên cứu khoa học bài bản hay ứng dụng trong sản xuất công nghiệp dược phẩm.
Nhiều loại dược liệu quý đang bị khai thác manh mún, xuất khẩu thô với giá rẻ. Trong khi đó, một số quốc gia khác đã tinh chế, đóng gói, thương mại hóa thành sản phẩm y học giá trị cao – đôi khi được tái nhập lại thị trường Việt Nam.
Chúng ta đang nắm trong tay kho báu, nhưng mỗi năm vẫn phải chi hàng tỷ USD để nhập khẩu thuốc từ nước ngoài. Đây không chỉ là sự lãng phí kinh tế, mà còn là biểu hiện của sự phụ thuộc kéo dài trong lĩnh vực lẽ ra có thể tự chủ.
Hồi sinh thuốc Nam: Cần tầm nhìn quốc gia
Trong dịp kỷ niệm 80 năm Quốc khánh, phát triển y học cổ truyền – đặc biệt là thuốc Nam – cần được nhìn nhận không phải như một hoạt động gìn giữ truyền thống đơn thuần, mà là chiến lược phát triển y tế và kinh tế quốc gia.
- Với Nhà nước, cần xây dựng hệ sinh thái thuốc Nam từ gốc đến ngọn: quy hoạch vùng dược liệu, đầu tư công nghệ chế biến sâu, hỗ trợ đăng ký sở hữu trí tuệ và thương mại hóa bài thuốc dân gian.
- Với giới khoa học, cần đặt thuốc Nam vào không gian nghiên cứu chính thống: kiểm nghiệm, thử lâm sàng, chuẩn hóa thành phần – để bước ra khỏi vùng mờ truyền miệng.
- Với đội ngũ y bác sĩ, việc kết hợp giữa y học hiện đại và cổ truyền không chỉ là sự hòa trộn kỹ thuật, mà là cơ hội để mở ra những hướng điều trị mới – bền vững hơn, gần gũi hơn và phù hợp với cộng đồng hơn.
Độc lập sức khỏe: Phần nối dài của nền độc lập dân tộc
Một dân tộc không thể gọi là tự chủ nếu còn lệ thuộc hoàn toàn vào thuốc ngoại. Một quốc gia không thể gọi là vững mạnh nếu người dân vẫn phải gánh chi phí y tế đắt đỏ, trong khi nguồn lực y học bản địa chưa được khai thác đúng mức.
Phát triển thuốc Nam không chỉ giúp giảm áp lực lên hệ thống bệnh viện, giảm chi tiêu từ quỹ bảo hiểm y tế, mà còn là cơ hội để Việt Nam xuất khẩu tri thức – khẳng định bản sắc y học – đóng góp vào sức khỏe toàn cầu.
Lời hiệu triệu: Hãy cùng làm sống dậy Nam dược
Chúng ta từng nghe: Người xưa dựng nước giữ nước không chỉ bằng gươm giáo, mà bằng những cây lá quanh nhà. Khi đói khát, bệnh tật, họ vẫn trụ vững nhờ những nắm thuốc Nam dân dã nhưng hiệu quả.
Thế nhưng hôm nay, trong khi bệnh tật bủa vây, bệnh viện quá tải, thuốc ngoại tiêu tốn quá nhiều quỹ bảo hiểm – kho báu ấy lại đang bị phủ bụi.
Các bài thuốc quý vẫn nằm lặng lẽ trong vườn nhà, bên triền núi, dưới tán rừng… chưa được nghiên cứu, chưa được kiểm chứng, chưa bước ra ánh sáng khoa học. Tinh hoa cha ông chưa được tôn vinh. Kỳ tài dân tộc chưa được phát huy.
Từ lời kêu gọi đến chính sách quốc gia
- Các nhà hoạch định chính sách: Hãy coi y học dân tộc như một trụ cột phát triển bền vững.
- Giới khoa học: Hãy đem trí tuệ và công nghệ hiện đại làm bệ phóng cho thuốc Nam.
- Đội ngũ y bác sĩ, lương y: Xin đừng để tâm huyết của tiền nhân mai một – hãy tiếp nối, chữa lành và lan tỏa.
Nếu thuốc Nam được đánh thức, dân sẽ bớt bệnh, nước sẽ bớt chi tiêu, ngành y sẽ có thêm một trụ đỡ, và Việt Nam sẽ có cơ hội ghi tên mình trên bản đồ y học tự nhiên toàn cầu.
Ngược lại, nếu vẫn bị bỏ mặc, ấy là chúng ta tự đánh mất một phần linh hồn dân tộc – và cả một cơ hội phát triển mà thế giới đang cần.
Độc lập phải đi cùng sức khỏe toàn dân
Tám mươi năm trước, dân tộc Việt Nam giành lại độc lập bằng ý chí và máu xương. Hôm nay, hành trình độc lập cần được nối dài bằng sự tự chủ trong y tế, bằng khả năng tự chữa lành cho nhân dân từ chính nguồn lực trong nước.
Một nền y học dân tộc được phát triển bài bản sẽ giúp giảm gánh nặng chi phí, nâng cao sức khỏe cộng đồng, đồng thời tạo cơ hội để Việt Nam giới thiệu với thế giới những giá trị độc đáo của mình.
Đó cũng là cách thiết thực nhất để tri ân tiền nhân, phụng sự dân tộc và đưa tên tuổi Việt Nam vươn xa trên bản đồ y học toàn cầu.
